Hormone điều tiết sinh sản lợn nái: “Chìa khóa” nâng cao năng suất chăn nuôi lợn
– Chăn nuôi lợn là ngành chủ lực, quan trọng, chiếm trên 62% tổng sản lượng thịt hơi xuất chuồng được sản xuất tại Việt Nam. Năm 2023, Việt Nam có đàn lợn đứng thứ 5 về đầu con và thứ 6 về sản lượng thịt.

Theo Tổng cục Thống kê, ước tính tổng số lợn của cả nước tính đến thời điểm cuối tháng 6/2024 đạt 25,549 triệu con; đàn nái 3,0 triệu con; đàn nái cấp giống cụ kỵ, ông bà dao động từ 109.000-137.000 con. Tuy nhiên, năng suất sinh sản của đàn nái vẫn còn khá thấp so với khu vực và thế giới (18-20 con cai sữa/nái/năm). Năng suất chăn nuôi lợn trong khu vực trang trại đã được cải thiện, 21-25 con cai sữa/nái/năm, nhưng vẫn thấp hơn một số nước như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Thái Lan là là 24-28 con cai sữa/nái/năm.  
 
Một trong những nguyên nhân khiến cho năng suất chăn nuôi lợn nái thấp là do tỷ lệ nái rối loạn sinh sản cao (không chửa, sẩy thai, bệnh, chậm động dục) hay đẻ ít con, tỷ lệ lợn con sơ sinh sống sót thấp…
 
Trong tự nhiên, nội tiết tố (hormone) sinh sản có nhiều loại và được sản sinh, tiết ra từ những cơ quan khác nhau để điều tiết sinh lý sinh sản. Điều tiết hoạt động sinh sản là điều tiết hệ thần kinh-thể dịch rất chặt chẽ từ não bộ (vùng dưới đồi, hypothalamus) tới tuyến yên (hypophysis) đến các tuyến nội tiết khác (buồng trứng, nhau thai, tử cung…). Tùy thời điểm của chu kỳ sinh dục mà hệ thần kinh-thể dịch điều tiết các nội tiết tố. Cơ chế điều tiết này có lúc là điều tiết thuận (kích thích, positive regulation), nhưng lúc khác lại bị điều tiết ngược (ức chế, feedback/negative regulation).
 
Một số hormone sinh sản cái quan trọng
 

Tuyến nội tiết

Hormone

Đích tác dụng chính

Vùng dưới đồi (Hypothalamus)

Gonadotropin-Releasing Hormon (GnRH)

(1) Điều tiết thuỳ trước tuyến yên tiết FSH và LH.

Thuỳ trước tuyến yên(Hypophysis)

Follicle Stimulating Hormon (FSH)

(1) Phát triển noãn nang (trứng) buồng trứng.
(2) Tiết Estrogen từ buồng trứng.

Luteinizing Hormone (LH)

(1) Gây rụng trứng, làm ổ.
(2) Hình thành và duy trì chức năng thể vàng.

Thuỳ sau tuyến yên (Hypophysis)

Oxytocin

(1) Co bóp cơ trơn tử cung, thúc đẻ.
(2) Tiết sữa.

Buồng trứng
(Ovarium)

Estrogens (Oestradiol)

(1) Hành vi chịu đực, hứng tình (libio).
(2) Phát triển các cơ quan sinh dục phụ.
(3) Duy trì hệ thống ống sinh dục cái.
(4) Phát triển tuyến sữa (vú).

Progestins (Progesterone)

(1) Đảm bảo cho việc mang thai (chửa).
(2) Phát triển tuyến sữa (vú).

Relaxin

(1) Dãn xương chậu.
(2) Mở cổ tử cung.

Inhibin

(1) Ngăn ngừa tiết FSH.

Dạ con (Uterus)

Prostagladin F-2a (PGF)

(1) Tiêu tan thể vàng.
(2) Gây đẻ.

Nhau thai(Placenta)

Human Chorionic Gonadotropin (HCG)

(1) Như LH .

Pregnant Mare Serum Gonadotropin (PMSG)

(1) Như FSH.

Estrogens

(Như buồng trứng)

Progestins

(Như buồng trứng)

Relaxin

(Như buồng trứng)

 
Công ty HANVET có nhiều năm kinh nghiệm và đi đầu trong nghiên cứu và phát triển một số hormon sinh sản cơ bản để điều trị, điều chỉnh các hoạt động sinh sản ở động vật cái từ trâu, bò, lợn, dê, cừu, chó, mèo… mà trước đây đều phải nhập khẩu từ nước ngoài.
 
8 loại hormone điều tiết sinh sản do HANVET phát triển

TT

Tên hormone

Hoạt chất

Tác dụng

     1.            

Oxytocin

Oxytocin synth

Gây co bóp hệ cơ trơn dạ con, thúc đẻ.

     2.            

Oestradiol 

Estradiol benzoate

Hoàn thiện tính trạng con cái.

     3.            

Gona-Estrol

HCG + Oestradiol

Chứa FSH và LH.Gây chín trứng, rụng trứng và động dục .

     4.            

Progesterone         

Progestreone acetate

Hormone thể vàng, an thai, ổn định làm ổ.

     5.            

Han-Prost

Cloprostenol sodium (PG-F2α)

Tan thể vàng, gây động dục.Kết hợp với Han-PG600 hay Gona-Estrol, GnRH gây động dục đồng loạt ở bò, lợn. Thúc đẻ. Gây đẻ hẹn giờ.

    6.            

Gonadorelin

Gonadorelin acetate

Gọi FSH, LH gây chín trứng, rụng trứng, động dục.Chữa u nang trứng, gây động dục đồng loạt.Tăng khả năng thụ thai, chịu đực.

     7.            

Synogest

Altrenogest

Ức chế buồng trứng hoạt động, kìm hãm chu kỳ động dục tạm thời.

     8.            

Han-PG600

HTNC (PMSG)
HCG

Gây động dục.PMSG (FSH) kích thích trứng phát triển. HCG (LH) gây rụng trứng, làm ổ, mang thai. 

 
Tùy trạng thái và chu kỳ của con cái mà sử dụng loại hormone cho phù hợp. Nhiều trường hợp chỉ cần dùng một liều, một hormone là đã đạt yêu cầu, nhưng có khi phải tổ hợp 2 hoặc 3 hormone theo một tuần tự nhất định mới điều chỉnh được. Sử dụng hormon là một khoa học khá phức tạp, đòi hỏi người sử dụng phải có kiến thức, kinh nghiệm cơ bản về sinh lý sinh sản của con cái cũng như tác dụng của từng loại hormon: đúng thuốc, đúng pha (thời điểm) và đúng liều.
 
Khái niệm rộng về rối loạn sinh sản ở lợn nái là: nái hậu bị ³9 tháng tuổi và nái sinh sản sau cai sữa 14 ngày mà chưa động dục; phối ³3 lần không chửa; không động dục, chửa giả; đẻ ít con (hậu bị 90% trong vòng 3-6 ngày. 
 
Kích thích trứng chín rụng, thụ thai và làm ổ
 
Trước khi thụ tinh 2-3 giờ, dùng một liểu Gonadorelin giúp lợn chịu đực, kích thích trứng rụng, co bóp âm đạo tử cung giúp thụ thai, mang thai.
 
Cho lợn đẻ sớm theo yêu cầu
 
Nái chửa ngày 112, tiêm 1ml Han-Prost nái sẽ đẻ sau 18-30 giờ. Áp dụng cho đàn nái đẻ đồng loạt (tiện kiểm tra, theo dõi, chăm sóc…), tiết kiện được 2 ngày.
 
Khi đẻ khó
 
Chửa ít thai dẫn đến thai to (nái tơ, lứa đầu) hay cơn rặn yếu, đói…lợn sẽ khó đẻ: Tiêm 10-20ml Oxytocin, khi cần có thể nhắc lại sau 20-30 phút. Hoặc khi chuẩn bị đẻ, tiêm 1 ml Han-Prost và 5ml Oestradiol sẽ làm cho nái đẻ nhanh, đẻ gọn.
 
Khi nguy cơ sảy thai
 
Nái chửa bị bệnh, sốt cao, lúc chuyển chuồng, vận chuyển, trời nóng, chấn thương… nguy cơ gây sẩy thai: tiêm 3-4ml Progesterone giúp an thai, chống sẩy thai, chảy máu tử cung.
 
Hỗ trợ thụt rửa và chữa viêm dạ con
 
Viêm tử cung làm nái không động dục (chửa giả): tiêm 1ml Han-Prost để mở cổ tử cung, co bóp dạ con, tống thải dịch viêm ra. Sau đó dùng Han-Iodine 10% pha nước đun sôi để nguội (1:100), thụt rửa 1,5-2 lít/nái. Đặt viên VTC đặt tử cung hay bơm lưu kháng sinh. Cần lặp lại sau 2 ngày. Sau đó dùng Han-PG600 hay Gona-Estrol hoặc Gonadorelin để kích thích buồng trứng hoạt động trở lại, tạo chu kỳ mới.
 
Kích hoạt tinh trùng để thụ tinh nhân tạo
 
Thêm vào mỗi liều tinh 0,5ml Han-Prost ngay trước phối để kích hoạt tinh trùng bơi khỏe, bơi thẳng, chống vón… thụ tinh đạt kết quả cao.
 
Tổ chức cho nái động dục và sinh sản theo nhóm
 
Gây động dục đồng loạt cho một nhóm nái, giúp chủ động tổ chức, quản lý, khai thác và cải thiện hệ số sinh sản.
 

Nhóm nái tơ (đã động dục ≥1 lần): Sau uống liên tục 15-18 ngày rồi dừng, nái sẽ động dục sau 3-7 ngày.
Với nái rạ: Cho uống ngay ngày cai sữa và liên tục 3-5 ngày rồi dừng, lợn sẽ động dục sau 3-7 ngày.
Ngày cuối cùng dùng Synogest, khuyến cáo tiêm 1 liều Han-Prost.

 
Những phác đồ cơ bản này hỗ trợ cải thiện chất lượng sinh sản ở đàn lợn sinh sản. Các liệu pháp hormon điều tiết sinh sản hiệu quả thế nào còn phụ thuộc rất nhiều ở kỹ thuật chuyên môn, kinh nghiệm của người sử dụng. Chúc các nhà chăn nuôi lợn nái sinh sản áp dụng hiệu quả các biện pháp để cải thiện các chỉ số sinh sản tốt nhất và có lợi nhuận cao.
 
TS. Nguyễn Đức Lưu
Công ty Dược HANVET