Hội Thảo Đánh giá Bảo Tồn Nguồn Gen giai đoạn 2021-2025 & Định Hướng giai đoạn 2026-2030 – Lĩnh vực Thủy Sản và Chăn Nuôi
08/05/2025
Ngày 8/5/2025 tại TP. HCM, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức hội thảo quan trọng nhằm đánh giá kết quả bảo tồn nguồn gen giai đoạn 2021-2025 và xây dựng định hướng cho giai đoạn 2026-2030. Hội nghị có sự chủ trì của Lãnh đạo Bộ – Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường, Cục Chăn nuôi – Thú y, cùng với sự tham dự của đại diện các Viện nghiên cứu, Sở Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, Sở Khoa học & Công nghệ từ nhiều địa phương trên cả nước.
Hội thảo đã tổng kết công tác bảo tồn nguồn gen các giống vật nuôi, thủy sản và vi sinh vật trong 5 năm qua; đánh giá công tác khai thác và phát triển nguồn gen nhằm phục vụ sản xuất nông nghiệp chất lượng cao; chỉ ra những tồn tại, khó khăn trong bối cảnh biến đổi khí hậu và áp lực thị trường; đồng thời đưa ra định hướng chiến lược cho giai đoạn tới, tập trung vào bảo tồn bền vững và nâng cao hiệu quả giống trong chăn nuôi, thủy sản và vi sinh.
Hội thảo gợi mở ra những cơ hội hợp tác nghiên cứu, ứng dụng và phát triển nguồn gen, góp phần xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, hiệu quả và thân thiện với môi trường. Các tham luận chuyên sâu từ Viện Chăn nuôi, Viện Thủy sản I, II, III, Viện Thú y, Viện Vi sinh… đã mang lại những góc nhìn toàn diện, tạo định hướng cho các bước phát triển tiếp theo. Nhiều doanh nghiệp đang phát triển sản xuất các nguồn gen giống bản địa cũng đã tham gia ý kiến về những thuận lợi cũng như thách thức của việc thương mại hóa các sản phẩm từ nguồn gen này.
Tại hội nghị, Viện Chăn nuôi đã báo cáo kết quả bảo tồn, lưu trữ được 31 nguồn gen (21 nguồn gen gia súc gia cầm, 3 ong và 7 vật liệu di truyền) bằng cả 02 phương pháp: Insitu và Exsitu. Trong đó, bảo tồn Exsitu với 02 hình thức là bảo tồn con vật sống và bảo tồn vật liệu di truyền (exsitu-in vitro). Các phương pháp bảo tồn đều theo hướng dẫn của FAO và có cải tiến cho phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam.
Song song đó, Viện Chăn nuôi đã tiến hành điều tra bổ sung được 06 nguồn gen vật nuôi bản địa và đề nghị bổ sung vào danh mục bảo tồn và lưu giữ. Trong giai đoạn vừa qua, Viện đã tiến hành đánh giá sơ bộ 08 nguồn gen, đánh giá chi tiết 03 nguồn gen và đánh giá di truyền 02 nguồn gen vật nuôi nhằm cung cấp các thông tin về đặc điểm ngoại hình, khả năng sản xuất và xác định đa dạng di truyền nguồn gen, làm cơ sở cho công tác chọn tạo giống, cải tiến và nâng cao năng suất giống vật nuôi. Các dữ liệu đều được lưu giữ trong phần mềm Vietgen do Viện Chăn nuôi hợp tác với các chuyên gia tin học xây dựng. Các kết quả đã được đăng 10 bài báo trên các tạp chí chuyên ngành trong nước và 03 bài báo quốc tế trên các tạp chí Apidologie, Livestock Science và Open Journal of Animal Sciences với các nội dung nghiên cứu liên quan đến các đối tượng nguồn gen vật nuôi đang bảo tồn, lưu giữ.
Viện cũng nhận định một số tồn tại, hạn chế trong công tác bảo tồn lưu giữ nguồn gen vật nuôi cũng như nguyên nhân của chúng, bao gồm: số lượng bảo tồn Insitu/ nguồn gen là quá ít nên dễ mất sự đa dạng, dễ bị cận huyết và suy giảm chất lượng; công tác bảo tồn đa số thực hiện tại các địa phương nơi có nguồn gen, nhà nước chỉ hỗ trợ một phần nhỏ kinh phí và kỹ thuật, do vậy nguồn gen vật nuôi vẫn là tài sản của họ và họ có quyền trao đổi, mua bán bất cứ lúc nào; một số nguồn gen chỉ được bảo tồn ở một nơi, địa bàn hẹp nên dễ mất khi có dịch bệnh hoặc thiên tai xảy ra như dịch cúm gia cầm, dịch tả lợn châu Phi;…
Giai đoạn 2026-2030, Viện đã có những định hướng và giải pháp cụ thể với mục tiêu: xây dựng được chiến lược bảo tồn, lưu giữ an toàn các nguồn gen bản địa, quý hiếm đang bị đe dọa tuyệt chủng; tìm kiếm, điều tra thu thập và đưa vào bảo tồn các nguồn gen vật nuôi bản địa mới được phát hiện, không loại bỏ bất kỳ nguồn gen nào trước khi chưa có căn cứ khoa học, bằng chứng xác minh, giám định gen; đánh giá, xác định giá trị, tiềm năng di truyền một số nguồn gen có giá trị khoa học và kinh tế giải mã và xây dựng bản đồ gen của một số nguồn gen vật nuôi đặc hữu hoặc có giá trị kinh tế cao; tư liệu hóa nguồn gen, nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị của nguồn gen vật nuôi.